De schaamstreek als trigger voor grensoverschrijdend gedrag?
Een cliënte komt regelmatig bij de fysiotherapeut voor de behandeling van sportgerelateerde klachten. De contacten verlopen altijd goed en zakelijk. Totdat de cliënte (opnieuw) klachten in de bilspieren en hamstrings heeft. Om de onderste buikspier te kunnen onderzoeken schuift de fysiotherapeut de broek en de onderbroek van de cliënte een stukje naar beneden en bevoelt vervolgens de buikspier tot op het schaambeen.
De cliënte stapt naar het Regionaal Tuchtcollege (RTG). Zij verwijt de fysiotherapeut in de eerste plaats dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan ongewenste intimiteiten dan wel aanranding. In de tweede plaats is het verwijt dat, indien de gewraakte handelingen voor het onderzoek al noodzakelijk waren, de fysiotherapeut onvoldoende heeft geïnformeerd en ook geen toestemming heeft gevraagd.
De fysiotherapeut voert als reactie aan dat hij een triggerpointonderzoek heeft uitgevoerd. Hiervoor werden de broek en de onderbroek van de cliënte iets naar beneden geschoven, niet meer dan voor het onderzoek noodzakelijk, zodat hij de onderste buikspier kon bevoelen. De fysiotherapeut betwist dat hij andere dan professionele bedoelingen heeft gehad.
Het RTG overweegt dat het is te begrijpen dat de fysiotherapeut het onderzoek naar triggerpoints wilde uitvoeren. Het onderzoek is ook volgens de gebruikelijke werkwijze uitgevoerd. Uit het onderzoek kunnen op zichzelf geen seksuele of anderszins grensoverschrijdende bedoelingen van de fysiotherapeut worden afgeleid. Het RTG wijst dat klachtonderdeel af.
Wat de fysiotherapeut door het RTG wèl wordt kwalijk genomen en hem op een gegronde klacht komt te staan is, dat hij voor het onderzoek onvoldoende informatie heeft verstrekt en daarvoor geen toestemming heeft gekregen. Allereerst stelt het RTG dat in het dossier geen notitie is te vinden over de specifieke uitleg en de daaraan gekoppelde toestemming van de cliënte. Een fysiotherapeut moet er in het algemeen zorg voor dragen dat sprake is van geïnformeerde toestemming van de cliënt voordat met een behandeling wordt begonnen. Zeker bij een behandeling waarbij de fysiotherapeut in kwetsbaar of intiem gebied komt geldt een zwaardere verplichting tot het geven van uitleg en het vragen van toestemming. In dit geval had de fysiotherapeut zich er meer bewust van moeten zijn dat het onderzoek voor cliënte onprettig of ingrijpend kon zijn. Hij had de cliënte daar beter op moeten voorbereiden en haar bijvoorbeeld kunnen vragen zelf haar broek en onderbroek iets naar beneden te schuiven. De fysiotherapeut heeft de cliënte wel verteld dat hij aan haar buikspieren wilde voelen om eventuele belemmeringen daarin op te sporen, maar heeft de cliënte er onvoldoende over geïnformeerd dat hij daarbij ook in haar schaamstreek zou komen. Daarvoor had hij expliciet toestemming moeten vragen. De fysiotherapeut mocht er niet van uitgaan dat de cliënte het goed vond dat hij het onderzoek ging uitvoeren. Dit klachtonderdeel is gegrond. De fysiotherapeut wordt door het RTG gewaarschuwd.
Deze uitspraak laat zien, dat een op zichzelf geïndiceerde en zorgvuldig uitgevoerde fysiotherapeutische behandeling toch onder het kopje ‘grensoverschrijdend gedrag’ gegrond kan worden verklaard als voor die behandeling onvoldoende informatie is verstrekt en geen toestemming is verkregen. Dit geldt, zoals in dit geval, ook als er met de betreffende cliënte al jarenlang een behandelrelatie bestaat en zij voor min of meer dezelfde klachten ook eerder is behandeld. Een zorgverlener mag er, aldus deze uitspraak van het RTG, niet zonder meer van uitgaan dat een cliënte die een bepaalde handeling zonder het stellen van vragen of het geven van een reactie ondergaat daarvoor stilzwijgende toestemming verleent. Dit geldt temeer, aldus het RTG, wanneer sprake is van handelingen die door een cliënte kunnen worden ervaren als intiem of (te) gevoelig. Vooraf uitgebreid informeren, vooraf goed vergewissen van toestemming en naderhand goed in het dossier noteren kan klachten als deze helpen voorkomen. Van andermans fouten leert immers een stuk prettiger.
