Wel verantwoordelijk, maar niet aansprakelijk?
Hoe beoordeelt de tuchtrechter een klacht tegen een eindverantwoordelijk medisch specialist?
Een patiënte wordt aan het einde van haar zwangerschap opgenomen in het ziekenhuis. Zij wordt begeleid door een ANIOS (= arts niet in opleiding tot specialist) onder eindverantwoordelijkheid van een gynaecoloog. Na een vraag van de patiënte of zij sterkere pijnstilling mag hebben overlegt de ANIOS telefonisch met de gynaecoloog. Na overleg geeft de ANIOS opdracht aan de verpleegkundige om de patiënte 150 mg Pethidine en 50 mg Phenergan toe te dienen. De verpleegkundige dient deze medicatie toe en vermeldt in de scorelijst dat zij 150 mg Pethidine en (abusievelijk) 25 mg Phenergan heeft toegediend. Als de patiënte daarna weer veel pijn aangeeft besluit de ANIOS zonder de patiënte te zien of te onderzoeken en zonder dat het CTG is aangesloten dat zij eerst nog 25 mg Phenergan kan krijgen, ervan uitgaande dat zij eerder slechts 25 mg in plaats van de voorgeschreven 50 mg Phenergan had gekregen. Nadat het CTG verslechtert wordt de gynaecoloog in huis geroepen waarna een keizersnede wordt uitgevoerd. Het kindje wordt vervolgens in slechte conditie geboren en komt enkele dagen later te overlijden.
De patiënte dient een klacht in tegen de gynaecoloog. Volgens de patiënte is de gynaecoloog eindverantwoordelijk voor de gang van zaken rond de gegeven pijnstilling.
Het tuchtcollege wijst de klacht af. De gynaecoloog voert aan dat voor het toedienen van de laatste gift 25 mg Phenergan geen contact met haar heeft plaatsgevonden en dat geen vaginaal toucher en ook geen CTG is verricht. Dit is volgens de gynaecoloog in strijd met de afspraken zoals vastgelegd in de werkinstructie van de ANIOS-en. Het tuchtcollege staat voor de vraag of de eindverantwoordelijkheid die de gynaecoloog over de afdeling had, inhoudt dat zij ook verantwoordelijk was voor het handelen van de ANIOS. Het College beantwoordt deze vraag ontkennend. Hierbij is van belang dat de ANIOS al 6 maanden werkzaam was op de afdeling, volledig was ingewerkt en bekwaam en bevoegd was om zelfstandig bevallingen zonder complicaties te begeleiden. Verder is gebleken dat de ANIOS geen terughoudendheid heeft gevoeld om de gynaecoloog te bellen en dat de afspraken hierover voldoende helder waren en duidelijk waren vastgelegd in de werkinstructies. Onder deze omstandigheden is de gynaecoloog niet verantwoordelijk voor het handelen van de ANIOS, die als arts een eigen verantwoordelijkheid heeft.
Deze uitspraak laat zien dat een arts die eindverantwoordelijkheid draagt voor de gang van zaken op een afdeling, daarvoor niet onder alle omstandigheden tuchtrechtelijk aansprakelijk kan worden gehouden. Als een ANIOS bevoegd en bekwaam wordt geacht om bepaalde handelingen zelfstandig te verrichten, er duidelijke (liefst schriftelijk vastgelegde) werkafspraken zijn èn de eindverantwoordelijke arts laagdrempelig beschikbaar is voor overleg, kan met succes worden betoogd dat eindverantwoordelijkheid niet tevens tuchtrechtelijke aansprakelijkheid inhoudt. Als de verantwoordelijke arts duidelijke grenzen aangeeft kan een ANIOS zich daarbinnen in beginsel vrij bewegen. Dit laat onverlet dat een ANIOS als BIG-geregistreerd arts ook zelf tuchtrechtelijk valt aan te spreken. Dat was hier kennelijk niet gebeurd.
