Dit p(r)ik ik niet!
Dat het weigeren van het dragen van een mondkapje op de werkvloer arbeidsrechtelijke gevolgen kan hebben, werd reeds door de kantonrechter in maart van dit jaar bevestigd. De afgelopen maanden is daarnaast voorzichtig de vraag opgeworpen of een werkgever een werknemer (ook) kan verplichten tot het laten vaccineren tegen Covid-19. Als vervolg daarop kwam de vraag of een werkgever, als een werknemer vaccinatie weigert, aan die weigering arbeidsrechtelijke represailles kan verbinden. Afgelopen maand kondigde het eerste Nederlandse bedrijf, LeasePlan, aan een (indirecte) vaccinatieplicht in te stellen. En ook andere bedrijven hebben de wens uitgesproken een drang achter het inenten van werknemers te willen of, in ieder geval, het kunnen registeren of personeel is gevaccineerd. In deze blog worden praktische tips gegeven aan werkgevers over hoe om te gaan met dit ‘prikkelbare’ onderwerp.
Een vaccinatieplicht op de werkvloer?
Een directe verplichting tot vaccineren is er niet. Daarvoor bestaat geen wettelijke grondslag en een dergelijke verplichting past ook niet goed binnen de arbeidsrelatie. Of een indirecte vaccinatieplicht, waarbij een werkgever arbeidsrechtelijke gevolgen verbindt aan een weigering van een werknemer zich te laten vaccineren, wél mogelijk is, is onderwerp van discussie.
Het verbinden van een (negatieve) arbeidsrechtelijke consequentie aan de weigering tot vaccineren, maakt een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de werknemer. Een dergelijke inbreuk is enkel toelaatbaar als de werkgever kan aantonen dat de inbreuk gerechtvaardigd is. Het belang van de werkgever voor het verplicht stellen van een vaccinatie moet dan zodanig zijn dat het belang van de werknemer bij weigering van een vaccinatie daarvoor moet wijken. Slechts in zeer uitzonderlijke situaties zal daar mogelijk ruimte voor kunnen zijn.
Daar komt bij dat zelfs al zou de werkgever een gerechtvaardigde inbreuk maken, hij op grond van de AVG niet bevoegd is tot het verwerken van de gezondheidsgegevens van de werknemer. Zoals vorige week door Minister de Jonge werd bevestigd, mag een werkgever wél aan een werknemer vragen of hij gevaccineerd is/wenst te worden, maar de werknemer is niet verplicht daarop een antwoord te geven.
“De Jonge: “Ik vind dat op de werkvloer het gesprek over vaccinaties nadrukkelijker en indringender gevoerd moet worden, zeker in de zorg.” De Jonge wijst erop dat je als werkgever wel degelijk de vraag mag stellen of iemand gevaccineerd is. “Ik zou zeggen: stel hem vooral, maar weet dat iemand er geen antwoord op hoeft te geven.” In dat geval kan een werkgever die verantwoordelijk is voor een veilige werkomgeving, aanvullende maatregelen nemen. Bijvoorbeeld die persoon iedere dag te laten testen of beschermende middelen geven.”
En ook al bevestigt de werknemer dat hij is gevaccineerd, dan nog mag de werkgever dat antwoord niet registeren. Daartoe is (vooralsnog) enkel de bedrijfsarts bevoegd. Wel heeft Minister De Jonge aangegeven de mogelijkheden te gaan verkennen of er voor bepaalde werkgevers toch een bevoegdheid kan worden gecreëerd vaccinatiegegevens te registreren, bijvoorbeeld in de zorg.
De brancheorganisatie NFU en de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen hebben echter al laten weten ziekenhuizen te adviseren niet te gaan registreren.
Praktische tips voor werkgevers in de zorg
Staat een werkgever, die toch graag ziet dat werknemers zijn gevaccineerd tegen Covid-19 of die dit in ieder geval wenst bij te houden, dan met lege handen? Nee, niet per se. Er zijn ‘werknemersvriendelijke’ mogelijkheden om werknemers te stimuleren tot vaccinatie. Werkgevers dienen samen met werknemers naar een oplossing te zoeken, waar beide partijen zich prettig bij voelen. Het slogan is immers niet voor niets ‘samen tegen Corona’.
Waar kunt u dan aan denken?
- Het organiseren van periodieke overleggen over de besmettingsgraad op het werk en de als gevolg daarvan ingestelde voorzorgmaatregelen. Ga met werknemers in gesprek;
- Het inlichten van werknemers over de voordelen van vaccineren, al dan niet met behulp van een deskundige aan wie werknemers vragen kunnen stellen (bij twijfel) over vaccineren tegen Covid-19. Eventueel met het openstellen van een vraaglijn voor als werknemer met vragen zitten en deze privé willen stellen;
- Het gesprek aangaan met de bedrijfsarts. Werkgever en bedrijfsarts kunnen samen in gesprek gaan over hoe de veiligheid en gezondheid op het werk te kunnen waarborgen. Vraag de bedrijfsarts om tips en informeer werknemers over de mogelijkheid om naar de bedrijfsarts te gaan voor vragen met betrekking tot Covid-19;
- Het beschikbaar stellen van gratis zelftesten op het werk en werknemers daarover informeren;
- Het als werkgever beschikbaar stellen van Covid-19 vaccinaties, bijvoorbeeld door in de zorginstelling zelf een locatie in te richten of door vervoer te regelen voor werknemers naar een vaccinatielocatie dan wel het aanbieden van een reiskostenvergoeding. Maak het zo laagdrempelig mogelijk;
- Het organiseren van bedrijfsuitjes of bijeenkomsten met een toegangsbewijs. Bij de persconferentie van 15 september 2021 is bekend gemaakt dat de 1,5 meter maatregel wordt losgelaten, maar dat een toegangsbewijs verplicht wordt in de horeca en de kunst- en cultuursector. Wanneer u als werkgever een bedrijfsuitje organiseert op een dergelijke locatie en die locatie verplicht een toegangsbewijs, dan kunt u als werkgever werknemers daarop wijzen. U bent dan immers niet diegene die het verplicht stelt, maar geeft ‘enkel’ gehoor aan de verplichting van het bedrijf c.q. de overheid.
Klik hier voor een uitgebreide versie van dit artikel.
Bij vragen met betrekking tot (maatregelen rondom) Covid-19 op de werkvloer kunt u contact opnemen met Suzanne Steegmans, Debby Kolk, Zorana Koria en Lisa van Leeuwen.
