Is moeder nou wilsbekwaam of toch niet?
Regionaal Tuchtcollege Zwolle, 1 augustus 2024
Twee dochters maken zich ernstige zorgen over het geheugen en de financiële administratie/bankzaken van hun moeder (de patiënte). Volgens deze dochters zou een andere dochter misbruik hebben gemaakt van de situatie en grote geldsommen van de patiënte hebben afgetroggeld. Er is vervolgens bewindvoering aangevraagd en de patiënte is door de rechtbank onder beschermingsbewind gesteld. De patiënte is het daar niet mee eens en heeft daartegen hoger beroep ingesteld. De advocaat van de patiënte vraagt een specialist ouderengeneeskunde (SO) om een wilsbekwaamheidsbeoordeling uit te voeren. De SO geeft een verklaring af dat de patiënte wilsbekwaam is. De twee dochters stappen naar het RTG.
Het RTG neemt de KNMG-richtlijn “Omgaan met medische gegevens 2020” en de “Handreikingen beginselen en vuistregels bij wilsonbekwaamheid 2008” (eind 2023 vervangen door de SKILZ-handreiking Beslisvaardigheid en wilsbekwaamheid tot uitgangspunt. De SO zegt in zijn verweer dat hij deze richtlijn niet heeft gevolgd en dat hij dat ook niet nodig vindt, dat hij van zijn beoordeling geen documentatie heeft opgesteld omdat hij ‘alles in zijn hoofd’ heeft en dat er geen behandelrelatie met de patiënte bestaat. Dit verweer vindt bij het RTG geen genade. De verklaring van de SO is niet toetsbaar omdat deze niet de feiten, omstandigheden en bevindingen waarop het berust vermeld. Ook is niet duidelijk welke onderzoeksmethode de SO heeft gehanteerd. Verder is het onduidelijk gebleven waarom de SO het toch verantwoord vond om zonder gedegen onderbouwing iets over de toekomst te zeggen. Het RTG komt tot de conclusie de SO tuchtrechtelijk verwijtbaar heeft gehandeld. De klacht is gegrond.
Wat betreft de op te leggen maatregel overweegt het RTG dat het vooral kwalijk is dat de SO een verklaring heeft geschreven die onzorgvuldig tot stand is gekomen over een hem onbekende, ernstig zieke patiënte op leeftijd met mogelijk de ziekte van Alzheimer, die recentelijk onder bewind was gesteld en waarbij een verdenking van financieel misbruik door één van haar dochters bestond. Het RTG vindt dat de SO het ontbreekt aan reflectie, waarbij komt dat een wilsbekwaamheidsverklaring in het algemeen verstrekkende gevolgen kan hebben. Het noemen van een prognose zonder enige toelichting op basis van een momentopname vindt het college ook extra bezwaarlijk. De SO krijgt de maatregel van berisping opgelegd.
In mijn blog Is mijn patiënt wilsbekwaam? is een uitspraak van de tuchtrechter besproken waarin werd overwogen dat de wijze waarop wilsbekwaamheid door een arts wordt getoetst terug te vinden is in verschillende richtlijnen, die echter niet alle even uitvoerig of gedetailleerd zijn. Zo heeft de KNMG een stappenplan opgesteld “Stappenplan bij de beoordeling wilsbekwaamheid, bijlage 9, WGBO-rapport deel 2”. Ook heeft de KNMG een modelrichtlijn gepubliceerd die verduidelijkt op welke manier de arts een wilsonbekwame patiënt (en/of diens vertegenwoordiger) moet informeren en hoe het recht op toestemming is zo’n geval moet worden toegepast (modelrichtlijn voor hulpverleners over informatie en toestemming bij een meerderjarige wilsonbekwame patiënt, bijlage 8, WBGO-rapport deel 2). Blijkens deze uitspraak kunnen daar nog meer richtlijnen aan worden toegevoegd, zoals de KNMG-richtlijn en de (maar liefst 108 pagina’s tellende) SKILZ-handreiking. Ook lijkt het RTG de klacht te toetsen aan de eisen die aan een deskundigenrapport worden gesteld. Zie hiervoor mijn blog: Aan welke vereisten moet een deskundigenrapport voldoen? . Het wordt er zo niet makkelijker en overzichtelijker op, nu de verschillende RTG’s ieder een eigen toetsingskader lijken te hanteren. Voor artsen die worden gevraagd een wilsbekwaamheidsbeoordeling uit te voeren is het dan ook verstandig eerst na te gaan welke regelgeving van toepassing is en hoe in dit soort situaties zorgvuldig te handelen. Het is nooit het verkeerde moment om de juiste dingen te doen.
